فهرست مطالب

نشریه سیاست نامه علم و فناوری
پیاپی 1 (بهار 1390)

  • تاریخ انتشار: 1390/02/15
  • تعداد عناوین: 10
|
  • صفحه 5
  • صفحه 7
    نانوفناوری در کشور ما یکی از حوزه های علمی ای است که توسعه پرشتابی دارد، به طوری که ایران در شمار یکی از توسعه یافته ترین کشورهای جهان در نانوفناوری است. این حرکت محصول سیاست گذاری کلان و مدیریت خلاقانه ای است که طی یک دهه، زیرساخت های توسعه این فناوری را ایجاد کرده و رشد داده است. در این میان، ثبت تجارب و مستند کردن روند توسعه نانو به عنوان تجربه های موفق ملی برای سایر صنایع و رشته های علمی کشور می تواند موثر باشد. نامه سیاست علم و فناوری در گفت و گویی با مدیران نانوفناوری کشور، پیشینه موضوع، چگونگی آغاز، سیر حرکت، سیاست های ملی، متدلوژی مدیریت و چشم انداز آینده این حوزه را به بحث گذاشته است. مطالعه این گفت و گو نشان می دهد تجربه نانو آمیزه زیبایی از توجه پیشرفت هماهنگ ابعاد فرهنگی، علمی، اقتصادی و صنعتی است که توسعه هر تکنولوژی مستلزم آن است. در توسعه نانو، شاهد روندها و رویدادهایی همچون عزم ملی و روش های همکاری دانشگاه و صنعت هستیم که داستان آن را شنیدنی می کند. الگوی رشد نانو حاوی درس های آموزنده ای برای پیشرفت تکنولوژی در کشور است و لازم است مدل آن در مطالعات دقیق تری تبیین شود و انتشار یابد. در این نشست دکتر سعید سرکار، دبیر ستاد توسعه فناوری نانو، مهندس صابر میرزایی، معاون پژوهشی دفتر همکاری های فناوری ریاست جمهوری و مهندس علی محمد سلطانی، مدیر دبیرخانه ویژه توسعه فناوری نانو با دکتر روح الامینی، مدیر پژوهشکده سیاست گذاری علم، فناوری و صنعت دانشگاه صنعتی شریف، مهندس میرزاپور و مهندس قیومی کارشناسان این پژوهشکده به گفت و گو نشسته اند.
  • ابراهیم سوزنچی صفحه 19
    امروزه واژه های اقتصاد دانش محور، اقتصاد دانش بنیان، اقتصاد دانش و غیره به وفور به گوش می رسند و در لا‏به‏لای متون مختلف و سخنان سیاستمداران فراوان از آن ها یاد می شود. نوشتار حاضر تلاشی نظری است در راستای بررسی رویکردهای مختلف به این مفهوم و این که در جهان دانشگاهی (آکادمیک) اقتصاد دانش محور چه معانی را تداعی می کند و چه رویکردهایی در مورد آن موجود است. حاصل این جستار نظری مشخص شدن 5 نوع نگرش به اقتصاد دانش محور است که هر کدام بر بستر نظریه های متفاوتی سوار شده اند. در این میان اعتبار 3 رویکرد از درجه بالاتری برخوردار است و نیاز به توجه ویژه ای در حوزه تصمیم گیری دارد. بررسی دقیق تر این 3 دیدگاه نشان می دهد اگرچه آن ها به صورت نظری تفاوت های بنیادی به ویژه در نحوه نگاه به دانش دارند، اما هنوز هیچ کدام تحقق فاز جدید اقتصادی به نام اقتصاد دانش محور را به صورت قطعی نپذیرفته اند. این نکته نشان می دهد که برخلاف توصیه های برخی سازمان های بین المللی در راستای برنامه ریزی برای ورود به اقتصاد دانش محور، چنین مساله ای از جایگاه نظری محکمی برخوردار نیست و کشور ما نیز باید با اتخاذ رهیافت های دقیق تر، خود را از افتادن در ورطه های شعاری مصون نگه دارد.
  • روح الله حمیدی مطلق، جواد ناصربخت صفحه 33
    نوشتار حاضر ضمن معرفی مختصر مکاتب اقتصادی نئوکلاسیک و تکاملی و بیان نقاط ضعف و قوت آن ها در ارتباط با مساله فناوری و رشد آن، در بخش دوم به تحلیل و بررسی زمینه های جدید نشات گرفته از مکتب تکاملی در رابطه با سیاست گذاری فناوری پرداخته است. همان طور که خواهید دید هدف از این مطلب نقد یک سویه اقتصاد نئوکلاسیک نیست، بلکه ارائه ابعادی از این رویکردهای اقتصادی مدنظر است که به واسطه آن ها می توان وقایع و سیاست های موفق و ناموفق فناوری و صنعتی دهه های اخیر را به خصوص در حوزه آسیای جنوب شرقی تبیین کرد. این مطلب تا حد زیادی منعکس کننده آرای دانشمندانی نظیر سانجایا لل است که نظریه ها و رویکرد خود را مبتنی بر نقد اقتصاد نئوکلاسیک دانسته اند.
  • علی ملکی صفحه 43
    این سلسله مقاله ها سعی دارد ضمن تحلیل فرآیند گذار از اقتصاد نفتی به اقتصاد دانش محور، به صورت خاص نقش سیاست های علم، فناوری و صنعت را در این گذار مورد بررسی قرار دهد. هر چند در مورد نقش این سیاست ها برای نیل به اقتصاد دانش محور پیش از این بحث های زیادی شده، اما کمتر در مورد این سیاست ها در کشورهای مبتنی بر منابع طبیعی و به ویژه اقتصادهای نفتی صحبت شده است. پیش فرض این سلسله مقاله ها این است که نمی توان فرآیند سیاست گذاری در هر حوزه از جمله حوزه سیاست گذاری علم، فناوری و صنعت را مستقل و جدا از بستر و زمینه آن تحلیل کرد. از همین رو، موضوع این مقاله به عنوان اولین مقاله از این سری، به تبیین مشخصات و ویژگی های اقتصادهای نفتی به عنوان بستر شکل گیری سیاست ها و اثرگذاری بر آن، می پردازد. نزول بلندمدت تراز تجاری و تلاطم های درآمدی، بیماری هلندی و اثر جایگزینی، پیوندهای ضعیف با اقتصاد، عوامل اقتصاد سیاسی و آثار سیاسی، اجتماعی و فرهنگی، به عنوان 5 دسته از ویژگی های کشورهای نفتی مورد بحث قرار گرفته اند. اگرچه این مقاله - متاثر از ادبیات مصیبت منابع - بیشتر بر ابعاد و وجوه منفی اقتصادهای نفتی تمرکز دارد، اما وجود منابع طبیعی در برخی کشورها زمینه بروز ویژگی ها و آثار بسیار مثبت هم بوده است. گستره و عمق این ویژگی ها در کشورهای مختلف بسیار متفاوت است، اما قابلیت بروز آن ها در همه کشورهای نفتی می تواند وجود داشته باشد. توجه به این ویژگی های بالفعل و بالقوه و محدودیت ها و همچنین فرصت های ناشی از آن ها، لازمه سیاست گذاری واقع گرا و اثربخش در هر حوزه ای از جمله علم، فناوری و صنعت است. در مقاله های بعدی راجه به نسبت این ویژگی ها با اقتصادهای دانش محور و همچنین نقش سیاست های علم، فناوری و صنعت در این فرآیند گذار، بحث خواهد شد.
  • سلیمان قاسمیان صفحه 61
    سنگاپور یکی از کشورهای توسعه یافته جنوب شرقی آسیاست که اقتصاد آن نمونه ای از اقتصادهای دانش محور موفق در جهان به شمار می رود. منظور از عبارت اقتصاد دانش پایه در این مقاله، اقتصادی است که در آن کسب، انتشار، تولید و به کارگیری دانش، پیشرانه و هدایت کننده اصلی رشد اقتصادی، تولید ثروت، ایجاد اشتغال و درنتیجه تحقق توسعه اقتصادی پایدار است. در این بررسی، علاوه بر تبیین شاخص های تولید، کسب، انتشار و به کارگیری دانش در کشور سنگاپور، سعی شده است با استناد به گزارش های بانک جهانی و مطالعات انجام شده، وضعیت این کشور در برخی از شاخص ها مانند سهم R&D از GDP، سرانه محققان، سهم درآمد فروش مجوزها، حق الامتیازها از تولید ناخالص داخلی، با کشورهای آمریکا، ژاپن، کره جنوبی و کشورهای OECD و ایران، مقایسه شود. سپس در خاتمه براساس یک شاخص ترکیبی، سطح دانش پایگی آمریکا، ژاپن کره جنوبی و کشورهای OECD و ایران با سنگاپور ارزیابی شده است.
  • روح الله ابوجعفری صفحه 77
    نظام علم و فناوری در بستر هر جامعه ای از نظام های بنیادینی است که منشا تحولات بسیاری در سایر نظام های اجتماعی مانند اقتصاد و سیاست است. تعاملات مناسب بین این نظام ها باعث می شود تا جوامع هر چه بهتر بتوانند نیازها و اهداف خویش را تحقق بخشند. فضای متحول اقتصاد جهانی و نیاز به علم و فناوری برای دستیابی به رشد و استقلال موجب شده ضرورت طراحی یک رابطه مناسب بین نظام علم و فناوری و بخش مالی در اقتصاد هرچه بیشتر احساس شود. از شروع یک طرح فناورانه ناشی از یک ایده یا یک پژوهش خلاقانه تا رسیدن آن به مرحله درآمدزایی و رشد، نهادهای مالی نقش ویژه ای را ایفا می کنند. باتوجه به تقسیم بندی فعالیت هایی که در نظام علم و فناوری رخ می دهد دو مرحله اصلی را در این زمینه می توان شناسایی کرد که هر کدام دارای ویژگی های خاص خود هستند. حمایت ها و سیاست گذاری ها در هر کدام از این مراحل باید براساس شرایط خاص صورت گیرد. در این مقاله پس از بررسی انواه طرح نوآورانه، به بررسی توصیفی ارتباط نظام علم و فناوری با نظام مالی پرداخته شده و در نهایت برای رفع برخی موانع احتمالی و استفاده بهتر از منابع و نهادهای موجود، راهکارهای سیاستی مطرح شده است.
  • عباس قیومی ابرقویی صفحه 95
    اختلاف سطح دانش و فناوری کشور ما با جوامع توسعه یافته مساله مهم اجتماعی است که در چند سال گذشته ذهن اندیشمندان و صاحب نظران کشور را به خود جلب کرده است. این مقاله با بررسی این مهم در یک دوره تاریخی سعی دارد به این سوال پاسخ دهد که برای اخذ فناوری و رسیدن به تراز دانش و فناوری کشورهای پیشرفته حکومت چه سیاست هایی را در دوره تاریخی مذکور اتخاذ کرده و این تدابیر به چه سرانجامی رسیده است و چرا؟
  • مهدی کیامهر، علی کرمانشاه صفحه 111
    از آنجایی که سیستم های بزرگ فناوری مثل شبکه های مخابرات و برق، خدمات زیربنایی جامعه مدرن امروزی را تشکیل می دهند، از اهمیت اجتماعی و سیاسی بالایی برخوردارند. شناخت چگونگی رشد و توسعه این سیستم ها، علاوه بر افزایش ارزش علمی توضیح پیچیدگی فرآیند توسعه، توسعه می تواند گزینه های مناسبی را برای تصمیم گیری در اختیار سیاست گذاران و اهل علم قرار دهد. این مقاله ضمن شرح مختصر ادبیات رشد این سیستم ها سعی دارد نقش نوآوری ها را در مسیر رشد مورد مطالعه قرار دهد.
  • حسین پوزش شیرازی، محمد مهدی ایزدخواه صفحه 121
    به طور کلی رانت به درآمدی اطلاق می شود که خارج از مسیر تلاش اقتصادی و بیشتر از طریق فروش مواهب طبیعی حاصل شود. این نوع درآمد ممکن است با خود مسائل و مشکلات ریز و درشتی را به دنبال آورد که کاهش بهره وری یکی از مهم ترین آنهاست. بهره وری به افزایش کمیت و کیفیت بازده مربوط می شود و امروزه در رشد و توسعه اقتصادی کشورهای پیشرفته نقش بسزایی دارد. در این مقاله پس از نگاهی کوتاه به مفهوم رانت و آثار آن بر اقتصاد کشورها و ارتباط آن با بهره وری، با مفروض دانستن استفاده بانک های دولتی از رانت، عملکرد بخش بانکداری دولتی با بانکداری خصوصی از جنبه های مختلف مقایسه شده است. سپس براساس شاخص متوسط حجم سپرده جذب شده به ازای هر یک از کارکنان شعب، بهره وری در بانکداری دولتی و خصوصی مورد توجه قرار گرفته است. نتیجه ای که براساس شاخص تعریف شده حاصل شد این است که بانک های خصوصی هم از بهره وری بالاتری برخوردارند و هم رشد بهره وری آن ها نسبت به بخش دولتی بیشتر است.
|
  • Ebrahim Souzanchi Kashani Page 19
    Knowledge driven economy, knowledge based economy, knowledge economy and so on, are some words being used frequently in the recent era, either in academic texts or in speeches of the politicians. This article represents a theoretical discussion of the various approaches to this concept in order to explicate different meanings of knowledge based economy in academic circles. Five approaches be distinguished, each of which is based on a different theoretical foundation. Three out of those five approaches represent more reliable pictures that in turn call for further attention. The current article will pay especial attention to critically analyse those three approaches and shall highlight their basic differences, chief among them their different views to the concept of knowledge and its role in economy. However, none of them argued that the economy is transformed or transforming into a new stage, i.e. the knowledge economy stage different from the industrial economy; but they mainly suggest that knowledge economy is just a different view to industrial economy, viewing it from the knowledge perspective. This shows that apart from the suggestions of some international organizations like the World Bank, or OECD that recommends policy makers to set special policies in order to enter the new phase of economy, i.e. the knowledge based economy; more robust academic approaches do not consider the transformation as a reliable view. Therefore, our country also should take more precise and academic approaches vis-à-vis knowledge based economy in order to avoid the pitfalls of non academic, but political approaches.
  • Rouholah Hamidi Motlagh, Javad Naserbakht Page 33
    In this article, after discussing some aspects of neoclassic and evolutionary schools of economics and their strength and weaknesses considering technology and technological growth, we analyze and discuss new technology policy making- related settings, derived from evolutionary school of management. As you will see, the purpose of this article is not to one-sidedly criticize neoclassic economics. Instead, the main goal of the paper is to provide aspects of these economical approaches that can be used to explain the successful and unsuccessful events and policies, utilized in the technology and industry sectors in the recent decades, specially, in Southeast Asia. This text is mostly reflecting the viewpoints of scientists like Sanjaya Lall, which are based on criticism of neoclassic school of economics.
  • Ali Maleki Page 43
    This series of articles are intended to provide an analysis for the transition process of oil-based economy to knowledge-based economy, which specially highlights the role of science, technology and industrial policies. Although there has been numerous studies concerning the role of these policies in achieving knowledge-based economy, this role is rarely discussed in the case of countries that have an economy based on natural resources, particularly oil-based countries. In this series of articles it is assumed that analyzing policy making in any sector, like science, technology and industry should not take place independently and without considering the relevant settings and surroundings. In this article characteristics of oil-based economies are considered as the base for policy making and its impacts. Long-term decrease in trade balance and income shock, Dutch disease and substitution effect, poor ties with the economy, political economic factors and political, social and cultural effects, are discussed as five categories of characteristics of countries with oil-based economies. Though focus of this article –influenced by literature based on disaster of resources- is on the negative aspects of oil based economies, there have been examples of positive effects of natural resources on a country’s economy. The scope and depth of such characteristics vary from country to country, but they can emerge in all of such countries. Policy making in any sector such as science, technology and industry, requires careful consideration of these defacto and potential characteristics and their limitation and opportunities resulted from them. In the next articles, the relation of these characteristics with knowledge-based economies, and the role of science, technology and industrial policies in the transition process are discussed.
  • Soleyman Ghasemian Page 61
    Singapore is one of the south Asian developed countries and is successful sample of knowledge-based economies in the world. In this paper, knowledge-based economy has been interpreted as an economy in which acquisition, creation, dissemination and application of knowledge is the driving force for the economic growth, making wealth and employment and consequently realizing sustainable economic development. This article defines the indices of acquisition, creation, dissemination and application of knowledge in Singapore, based on recent surveys of the world bank and other international studies. Furthermore, it aims to comparatively analyze the main indices like researchers in R&D (per million people), royalty and license fees, payments (current US$), share of R&D in GDP and etc. in USA, Japan, South Korea, OECD and Iran. Then, this paper, using these four indices, will rank the level of knowledge-based economy in the selected countries.
  • Roohallah Aboojafari Page 77
    Science and technology system in the context of any society is the fundamental systems that contributes many evolution to other social systems such as economics and politics. Appropriate interactions between these systems may cause to meet the needs and goals of the societies. Changing global economic environment and the need for science and technology to achieve development and independence has caused the need to design a proper relationship between science and technology system and financial sector in the economy. From the Beginning of the technological project based in idea or a creative research to achieve the income and growth financial institutions have the critical role. According to the Classification activity which have occurred in science and technology system tow stages could be identified. Any of those stages have the special features. Support and policy remark In each of these steps should be done based on their particular circumstances. In this paper, after analyzing the types of Innovative projects , a descriptive study conducted for relation between science and technology systems and the financial system. Ultimately to resolve some potential barriers and better use of resources and institutions, policy strategies has been proposed.
  • Abbas Qaumi Page 95
    The differences in science and technology between our country and developed societies is an important issue that has drawn attention of many philosophers and experts. In this article by discussing this issue in a historic period, it is intended to answer this question: “In order to acquire technological development and achieving the scientific and technological level of developed countries, which policies have been made by the government, in that period, what was the results and why?”
  • Mehdi Kiamehr, Ali Kermanshah Page 111
    Large technical systems (LTS) such as electricity and telecommunication networks are politically and economically vital to modern societies as these systems underpin the infrastructural services that are at the heart of life in those societies. In addition to evident academic interests in understanding these phenomena, analyzing the mechanisms of growth in LTS can contribute to policy discussions. This article explores the literature on growth of large technical systems, focusing on the role of innovations in facilitating the progresses.
  • Hossein Pozeshshirazi, Mohammad Mahdi Izadkhah Page 121
    The income that has been acquired mostly through selling natural resources, not economic activities, is called Renting. This kind of income has undesirable effects and consequences, such as low efficiency. Efficiency is about increasing quantity and quality of products and has an important role in economic growth and development of developed countries. In this article, first, a short overview on the concept of renting and its effects on economy of countries and efficiency is illustrated. Then performance of public and private banks are compared in a case study, assuming that public banks have access to renting. the efficiency of banking operations in public and private banks are also considered using the x index. This comparative analysis reveals that private banks do better in terms of efficiency and efficiency growth.